اصول هایکو نویسی
نوشتن هايكو هرچند ظاهراً ساده به نظر ميرسد، اما قواعد و اصول بسياري دارد. به قول رابرت فراست شاعر آمريكايي:" شعر و شاعري بدون قواعد مثل تنيس بازي كردن بدون تور است". قواعد تا جايي كه دست و پاي شاعر را نبندند و در اختيار او باشند بد نيستند. باشو گفته است: " قواعد را بياموز و از ياد ببر". پس به عقيده او نخست بايد تمام قواعد را ياد گرفت. در اينجا تعدادي از قواعد سنتي و جديد نوشتن هايكو در زبان ژاپني و زبانهاي اروپايي را مي خوانيم. بدون شك رعايت تمام آنها در يك اثر امكانپذير نيست. زيرا برخي از آنها با هم سازگاري ندارند. بهترين حالت اين است كه از ميان آنها قواعد خود را برگزينيم و به كار ببريم و اگر زماني در هايكوهاي خود به تكرار رسيديم قواعد جديدتري را اعمال كنيم.خواندن آثار بزرگان و تمرين هميشه بهترين راه تسلط به قواعد است:
۱- هميشه تعداد هجاهاي هايكوي خود را بشماريد.
2- هفده هجا را در يك سطر بنويسيد.
3- هفده هجا را در سه سطر بنويسيد.
4- هفده هجا را در سه بند به ترتيب پنج، هفت و پنج هجايي بنويسيد. (قالب استاندارد ژاپني)
5- هفده يا كمتر از هفده هجا را در سه بند به ترتيب كوتاه، بلند و كوتاه بنويسيد. (قالب رايج در زبانهاي اروپايي)
6- كل هايكو را با يك نفس بايد بتوان خواند.
7- از فصلواژهها (كلماتي كه به فصل خاصي از سال ارجاع ميدهند استفاده كنيد).
8- در پايان بند اول يا دوم ( اما نه هردو ) سكوت قرار دهيد.
9- هرگز اجازه ندهيد كه سه بند هايكوي شما پشت سر هم تشكيل يك جمله كامل بدهند.
10- ترتيبي دهيد كه رابطه يا تقابل بندهاي اول و دوم تنها پس از خواندن بند سوم مشخص شود.
11- هميشه از زمان حال استفاده كنيد و در مورد اينجا و اكنون بنويسيد.
12- استفاده از اسامي خاص و ضماير شخصي را تا حد ممكن محدود كنيد.
13- تا جاي ممكن از وجه استمراري استفاده نكنيد.
14- بد نيست اگر دو بند از سه بند شما (اول و دوم) ساختار نحوي يكسان داشته باشند.
15- در مورد ترتيب تصاويري كه هر يك از بندها به دست ميدهند فكر كنيد. مثلا ابتدا يك منظره از دور، بعد بخشي از آن منظره از نزديكتر و در نهايت يك كلوزآپ.
16- لب مطلب را براي بند آخر نگه داريد.
17- سعي كنيد بند اول تا جاي ممكن جذاب و گيرا باشد.
18- هميشه فقط در مورد چيزهاي معمولي، با روشي معمولي و با زباني معمولي بنويسيد.
19- به مطالعه ذن بپردازيد و بگذاريد هايكوي شما مصداق روش بيكلام تصويرسازي باشد.
20- اديان و فلسفــــههاي مختلف را مطالعــــه كنيد و بگذاريد اثــــر آنها در پسزمينه هايـــكوي شما انعكاس يابد.
21- تنها از تصاوير عيني استفاده كنيد.
22- سعي كنيد به سطوح چندگانه از معنا دست يابيد. سطوح بيروني شامل تصاوير عادي و در سطوح عميقتر فلسفه حيات و جهانبيني شما.
23- از تصاويري استفاده كنيد كه برانگيزاننده انزواي خودخواسته و فقر داوطلبانه باشند. (سابي)
24- از تصاويري استفاده كنيد كه برانگيزاننده نوستالژي رمانتيك باشند. (وابي)
25- تضادها را بيابيد و در هايكوي خود به تصوير بكشيد.
26- از جناس و بازي با كلمات استفاده كنيد.
27- در مورد چيزهاي ناممكن به شكلي معمولي صحبت كنيد.
28- از تصاوير تداعــــيگر معانــــي متعالي استفاده كنيد ( از جنگ و جنايت و مسائل جنسي صحبت نكنيد).
29- تنها از تصاوير مـــربوط به طبيعت استفاده كنيد. ( از اشاره مستقيم به مسائل انساني خودداري كنيد).
30- عواطف انساني را با اشاره به جنبههاي مختلف طبيعت تداعي كنيد.
31- از هرگونه اشاره مستقيم به خود در هايكو اجتناب كنيد.
32- استفاده از علائم سجاوندي (نقطه، ويرگول، خط تيره و ...) در هايكو مانعي ندارد.
33- گاهي براي ايجاد ايهام از آوردن علائم سجاوندي خودداري كنيد.
34- قواعد نگارشي زبان خود را به طور كامل رعايت كنيد.
35- از آوردن قافيه پرهيز كنيد.
36- از آوردن اوزان غيرهجايي (مانند وزنهاي عروضي فارسي) خودداري كنيد.
37- از واجآرايي (تكرار آواهاي مشابه در يك بند) استفاده كنيد. (مثل تكرار " چ " در مصرع "سرو چمان من چرا ميل چمن نميكند...")
38- از آواهاي كلمات براي انعكاس دادن احساسات خود استفاده كنيد.
39- هميشه هايكوي خود را به يك اسم ختم كنيد.
40- از هر الهام و شهود آني به عنوان نقطه آغازي براي خلق يك هايكو استفاده كنيد.
41- از آوردن فعلهاي زياد خودداري كنيد.
42- هر جا كه توانستيد حروف اضافه را حذف كنيد. (مانند از، در، به، با، بين، ميان، روي و ...)
43- قيــــــــدها را حذف كنيد.
44- براي هر اسم بيش از يك معرف ( توصيف كنندههايي مانند صفات و ...) نياوريد.
45- با هايكوي خود مثل شعر برخورد كنيد. هايكو جمله زيباي روي كارتپستال نيست.
46- هر هايكويي را كه به ذهنتان رسيد بنويسيد. حتي بدترينشان را. زيرا ميتوانند الهام بخش آثار بهتر بعدي باشند.
چند نمــــونه هایکـــــــو از دانش آمــــــوزان:
-------
در احساس مــــادری غـــرق بود
تیـــری آمد
بچه خــــرگوش تنهــا ماند.
"ســـروین حــزین "
------
چــراغها خامــوش
تنهــا
تـــــــولدت مبــــــــــــارک.
" افــروز عباسی"
------
صداي گـــــــريه
مــــــادري بي هــــــوش
تــــولد يك نـوزاد
" دنيــا محمدی "
------
نفســــم را حبس کـــردم
فــــوتش کردم
هــــــر تکه اش به پــــــرواز در آمــــد.
" یاسمـــن رضــوی "
------
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 15 اردیبهشت 1394 ساعت: 9:09 منتشر شده است
برچسب ها : اصول هایکو نویسی,هایکو نویسی,اصول هایکو,