آنچه معلمبايد در ارتباط با ارزشيابي بداند و رعايت نمايد
1. در ارزشيابي توسط معلم بايد تفكر و مهارت سطح بالاي دانش آموزان سنجيده شودنه
آموخته هاي طوطي وار آنان .
2. در ارزشيابي معلم بايد به تفاوتهايفردي دانش آموزان عنايت ويژه شود و به جاي آنكه عملكرد
دانش آموزان باهم مقايسهشود موارد ذيل مد نظر قرار گيرد :
الف ـمقايسه ي عملكرد دانش آموزان با اهداف آموزشي .
بـ مقايسه ي عملكرد دانش آموزان با عملكردهاي قبلي خودشان وتوانايي هاي آنان .
3 . سوق دادن دانش آموزان به سوي آموختن مهارتهايزندگي واقعي ، حل مسائل و معضلات اجتماعي و ايجاد روابط مناسب بين مدرسه و جامعه ازمحورهاي اساسي در ارزشيابي معلم بايد باشد .
4 . در ارزشيابي معلم بايدهمكاري هاي گروهي و رشد اجتماعي جايگزين رقابتهاي فردي شود .
5 . پرورشتوانايي خود سنجي وقضاوت در مورد عملكرد خود و ديگران بايد از ثمرات ارزشيابي معلمباشد .
قضاوت پيرامون عملكردهاي خود يكي از پيوندهاي استوار جامعه است كه ميتواند نقطه ي آغازين آن ازمدرسه باشد .
انواعارزشيابي
1 . ارزشيابي آغازين ( preassessment ) :
اين نوع ارزشيابي همانگونه كه از نام آن نيز مشخصاست ، نخستين ارزشيابي معلم است كه پيش از فعاليت هاي آموزشي او به اجرا در مي آيد .
معلم در اين نوع ارزشيابي به آموخته هاي پيشين دانش آموزان واقف مي گردد .
2 . ارزشيابي تكويني ( formative evaluation ) :
اين نوع ارزشيابي داراي تعاريف متعددي است كه در ذيل به پاره اياز آنها اشاره مي شود :
v آنچه عمدتا به منظور كمك به اصلاح موضوع موردارزشيابي ، يعني برنامه يا روش آموزشي ، مورد استفاده قرار مي گيرد ، ارزشيابيتكويني نام دارد .15
v ارزشيابي تكويني ، كه ارزشيابي منظم ومداومي است وبراي تشخيص آموخته هاي دانش آموز
در پايان هر بخش يا هر فصل از برنامه و در طولسال تحصيلي انجام مي گيرد .16
v ارزشيابي تكويني عبارت است از قضاوت در مورداطلاعات جمع آوري شده در طول فعاليت آموزشي كه به منظور تصميم گيري هاي بعدي وبهبود فرايند يادگيري صورت مي گيرد .17
v ارزشيابي تكويني يا مستمر بافرايند ياددهي ـ يادگيري يك پارچه مي شود و در سر تا سر
دوره ي آموزش تداوم مييابد .اين نوع ارزشيابي ، هم بر فرايند يادگيري و هم به بازده يا
فرآورده هاييادگيري تاكيد دارد . 18
3 . ارزشيابي پاياني ( تراكمي ) ( summative evaluation ) :
اداره ي كل سنجش وارزشيابي درجزوه ي منتشره ي خود ، ارزشيابي پاياني را به صورت ذيل تعريف نموده است :
Ø در ارزشيابي تراكمي ، تمام آموخته هاي دانش آموزان در طول يك دوره ي آموزشيتعيين
مي شود و هدف آن نمره دادن به دانش آموزان و قضاوت درباره ي اثر بخشي كارمعلم و برنامه ي درسي با يكديگر است .
دكتر پاشا شريفي ، تعريف ذيل را برايارزشيابي پاياني ( تركمي ) ارائه نموده است :
Ø ارزشيابي تراكمي اغلب درپايان دوره ي آموزشي يا واحد درسي انجام مي گيرد . هدف اين نوع ارزشيابي تعيين سطحدانش ، مهارت ، توانايي و نگرش پرورش يافته در يك دوره ي آموزشي بر اساس برنامه يخاص و هدفهاي آموزشي از پيش تعيين شده است .
در نهايت عليرضا محمد ميرزايي ،براي ارزشيابي پاياني نقدي به صورت ذيل ارائه كرده است :
Ø ارزشيابي پاياني ( تراكمي ) كه در پايان هردوره ي آموزشي براي تشخيص آموخته ها ي دانشآموز از كلمفاهيم و مطالب كلي و مهارتهاي آموخته شده توسط دانش آموز در يك درس انجام مي گيرد .
نتايج ارزشيابي تشخيصي براي معلم ودانش آموز
ارزشيابي تشخيصي به معلم امكان مي دهد تا مطالب درسي وروشهاي آموزش را با سطح آموخته هاي پيشين و نيازهاي دانش آموزان تطبيق دهد و تجاربيادگيري مناسب را برايشان فراهم سازد . معلم بر اساس نتايج حاصل از ارزشيابي تشخيصي، شكاف بين توانايي هاي فعلي دانش آموزان و پيش نيازهاي يادگيري مطالب جديد را ازطريق آموزش جبراني و ترميمي پر مي كند . 19
ارزشيابي تشخيصي چه اهدافي را دنبال مي كند ؟
اهداف ارزشيابي تشخيصي عبارتند از :
Ø مشخص نمودن ميزانآموخته هاي دانش آموزان و معلومات آنان .
“ بديهي است اين شناسايي سنگ زيربناي آموزش هاي بعدي دانش آموزان خواهد بود . ”
Ø كشف و تشخيص معضلات ،مشكلات و نارسايي هاي آموزشي دانش آموزان .
Ø وجود مشكلات گوناگون آموزشيدردانش آموزان امري طبيعي و تقريبا اجتناب ناپذير مي باشد كه به وسيله يارزشيابي تشخيصي مي توان به اين مشكلات پي برد و در جهت برطرف نمودن آنها برنامهريزي مناسب طراحي نمود . ”
Ø اتخاذ برنامه ي مناسب همراه باتصميم گيري درجهت نوع آموزش لازم در راستاي برطرف نمودن نقاط ضعف آموزشي دانش آموزان .
نتايج ارزشيابي تكويني براي معلم ودانش آموز
Ø ايجاد بازخوردي براي معلم و دانش آموز كه در سايه ي آنمي توانند مشاهده كنند هدفهاي آموزشي تا چه اندازه تحقق يافته است .
Ø تصميمگيري معلم با استقاده از اين بازخورد ، در مورد انطباق برنامه و روشهاي آموزشي باسطح يادگيري و نيازهاي دانش آموزان .
Ø ايجاد فرصت براي دانش آموزان در جهتتوجه نسبت به آنچه ياد مي گيرند و مهارت ها و
توانايي هاي فكري خود را پرورشدهند .
Ø ايجاد امكان براي دانش آموزان در جهت كسب آگاهي از نقاط ضعف و قوتخود براي رسيدن به اهداف آموزشي ، رفع نارساييها و پرورش و تقويت جنبه هاي مثبتتوانايي هاي خود .
هدفهاي ارزشيابيتكويني 20
الف ـ آگاهي از كيفيت برنامه ي درسي و پيشرفت آن .
ب ـ بررسي روشهاي تدريس معلم و كيفيت يادگيري دانش آموز و راهنمايي او واصلاح تدريجي
فرايند آموزش و يادگيري .
ج ـ به دست آوردن نمرات و قضاوتدرباره ي فراگيري مرحله به مرحله دانش آموز در
چهار چوب هدفهاي جزيي و رفتاري آنبخش .
ويژگي ارزشيابي پاياني 21
اين نوع ارزشيابي در جهت هدفهاي كلي انجام مي شود و منظور ازانجام اين نوع ارزشيابي ، تشخيص مهارت هاي آموخته شده و تعيين استعدادها و پيش بينياحتمال موفقيت در كلاس ها و يا دوره هاي بعدي است .
ارزشيابي پاياني ميتواند مورد تجزيه و تحليل دست اندركاران واحدهاي آموزشي قرار گيرد
تا با اتخاذتصميم گيري مناسب واحد آموزشي را درمسير مطلوب خود قرار دهد .
تهيه وتنظيم
سيدمحمدرضا موسوي زاهد
تيرماه هشتادوسه

منابع :
ارزشيابي در مدارس از عليرضا محمدميرزايي -مجموعه رويه هاي سنجش وارزشيابي از اداره كل سنجش
خلاصه مقالات همايشارزشيابي در خدمت تعليم وتربيت به اهتمام دفتر ارزشيابي تحصيليوتربيتي
پژوهش نامه آموزشي شماره 11 از پژوهشكده تعليم وتربيت - مجموعهجزوات آموزشي سنجش وارزشيابي
شماره 1 از معاونت آموزش وپرورش عمومي استانفارس -تجارب ومطالعات مولف پيرامون سنجش وارزشيابي